Deze cichlide onderscheidt zich door de lichaamsvorm duidelijk van alle andere cichliden in de zoetwateraquaristiek. Maar waar moet je op letten als je maanvissen in je aquarium wil houden? Welke waterwaarden zijn ideaal voor maanvissen? Hoe groot moet je aquarium zijn om maanvissen succesvol te verzorgen en hoe doe je dat ? Dit en nog veel meer vertellen we je vandaag in ons blog.
Herkomst/ Thuisland - Waar komen maanvissen vandaag en welke soorten zijn er?
Alle maanvissen vinden hun oorsprong in Zuid-Amerika. Daar leven ze in zijrivieren van de op één na langste rivier ter wereld, de Amazone. Door het complexe en uitgebreide rivierensysteem van de Amazone zijn ze in verschillende landen op het continent te vinden. Hierdoor kan de afstand tussen twee leefgebieden meer dan 2700 km zijn. Ze worden echter het meest aangetroffen in Peru, Colombia, Brazilië en ook Guyana.
De nauwkeurige bepaling van de herkomst van maanvissen hangt ook van de soort af. In principe behoort de maanvis tot de familie van Cichlidae en is dus een cichlide. Het geslacht Pterophyllum bepaalt dat de cichlide een maanvis is. Dit is voor alle maanvissen hetzelfde. De soort bepaalt om welke maanvis het gaat. In principe word er onderscheid gemaakt tussen drie soorten maanvissen. Het gaat daarbij om de Pterophyllum altum, Pterophyllum scalare en de Pterophyllum leopoldi.
FUN FACT: maanvissen zijn in Engelstalige landen bekend onder de naam 'angelfish' omdat de rug- en aarsvin doen denken aan de vleugels van een engel. Tegelijkertijd heten ook keizersvissen in het Engels 'marine angelfish'!
Hoe maken we onderscheid tussen de verschillende soorten en hoe groot wordt een volwassen maanvis?
De verschillende soorten hebben individuele karakteristieken die het mogelijk maken ze grotendeels van elkaar te onderscheiden. De meest imposante is met afstand de Altum maanvis.
Pterophyllum altum – de grootste en meest bekende maanvis in de aquaristiek
Altum maanvissen behoren voor veel aquariumliefhebbers tot de topklasse. Anders dan de Pterophyllum scalare staat de Pterophyllum altum bekend als de hoge maanvis. De naam heeft daarbij betrekking op de hoogte van de dieren die 35 tot 40 cm hoog kunnen worden. De dieren kunnen daarnaast ook nog eens 18 cm lang worden. De grootte is echter niet het enige kenmerk die de Altum maanvis van de andere soorten onderscheidt. Karakteristiek is ook de voorkant van de Altum en dan vooral het steile voorhoofd en de markante zadelvormige snuit boven de bek.
Pterophyllum scalare – de bekendste soort
De Pterophyllum scalare zal met afstand het meest in aquariums thuis te vinden zijn. Vergeleken met de Pterophyllum altum zal de Pterophyllum scalare niet zo groot worden en heeft, afhankelijk van de leefomgeving, niet zo'n uitgesproken zadelvormige snuit. Hij kan tot 15-20 cm hoog en tot 8-15 cm lang worden. Van deze variant stammen ook de meest gekweekte kleurvarianten af die je in dierenwinkels ziet. Van Zebra, Red Devil, Gold tot aan Platin zijn er Pterophyllum scalare in bijna oneindig veel kleurvarianten. Maar ook in de natuur ziet hij er vaak anders uit, afhankelijk van de leefomgeving. Zo hebben maanvissen uit de omgeving van Manacapuru (Pterophyllum spec. Manacapuru) een dieprood gekleurde rug en worden daarom roodrug maanvis genoemd.
Pterophyllum leopoldi – het onopvallende derde lid van de groep
Hoewel de Pterophyllum leopoldi al bekend is sinds het begin van de jaren 60 weten maar weinig aquariumliefhebbers dat er behalve de ‘normale’ maanvis en de Altum maanvis ook nog een derde soort maanvissen bestaat. Deze soort is ook maar zelden in dierenwinkels te vinden en wie deze soort wil houden moet vaak zijn toevlucht nemen tot het internet. Typisch voor de Pterophyllum leopoldi is de geringe hoogte, vergeleken met de andere soorten, en het wat langgerekte lichaam. Bovendien heeft de Leopoldi maanvis een heel plat voorhoofd zonder de karakteristieke zadelvormige snuit.
Mannetje of vrouwtje – hoe bepaal je het geslacht van maanvissen?
Het bepalen van het geslacht kan, afhankelijk van de soort, licht afwijken en dan ook lastiger zijn. Het geslacht is het gemakkelijkst te bepalen als het paaiseizoen is omdat ze dan duidelijker te onderscheiden zijn aan de geslachtspapil. Bij mannetjes is die korter en spitser, bij vrouwtjes daarentegen ronder en langer. Daarnaast kunnen ook de volgende kenmerken gebruikt worden om het geslacht van een maanvis te bepalen:
- Grootte: in principe kunnen we stellen dat de mannetjes groter zijn dan de vrouwtjes. Meestal zijn ze ook wat krachtiger gebouwd dan vrouwelijke maanvissen.
- Voorhoofd: het voorhoofd van mannelijke maanvissen is wat meer gewelfd en heeft een bult. Bij vrouwtjes is het voorhoofd duidelijk platter en heeft geen bult.
- Anaalvin: de anaalvin kan bij mannetjes iets groter zijn dan bij vrouwtjes.
- Vinstralen: mannelijke maanvissen kunnen meer vinstralen hebben dan vrouwtjes. Bij vinstralen gaat het om de uiteinden van de anaalvinnen. Als deze ‘meerpuntig’ zijn kan het om een mannetje gaan.
Soortspecifiek houden van maanvissen - waar moet ik bij het houden van maanvissen op letten?
Veel aquariumliefhebbers staan in een dierenwinkel voor een aquarium met jonge maanvissen en zouden die graag direct meenemen. Maanvissen hebben echter speciale eisen waar rekening mee gehouden moet worden zodat ze zich thuisvoelen in een aquarium!
Het aquarium: afmetingen en volume - wat is de optimale grootte voor het houden van maanvissen?
De afmeting van het aquarium Dit is een van de belangrijkste punten waar je van tevoren over moet nadenken. De optimale aquariumgrootte voor maanvissen is echter afhankelijk van welke soort je wil houden. De Altum maanvis heeft vanwege zijn formaat een groter en vooral hoger aquarium nodig dan de Pterophyllum scalare of de Pterophyllum leopoldi. Het BMEL (Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft - het Duitse ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur), die de minimale eisen voor het houden van siervissen bepaalt, stelt dat het aquarium een minimale lengte van 100 cm moet hebben om een maanvis ( Pterophyllum scalare ) te houden. Een 100 cm lang aquarium is echter meestal maar 40 cm hoog en dus veel te laag! We mogen niet vergeten dat zich in de meeste aquariums een Bodemgrond met een hoogte van 5 - 10 cm heeft. Dan is de werkelijke hoogte nog maar 30 – 35 cm. Een volwassen maanvis ( Pterophyllum scalare ) van 20 cm heeft dan in verticale positie nauwelijks ruimte over.
Voor 'normale' maanvissen van het soort Pterophyllum scalare is daarom een aquarium van minimaal 120 cm lengte en een hoogte van minimaal 50 cm, nog beter is 60 cm, aan te bevelen. Dit geldt ook voor Pterophyllum leopoldi. Voor Pterophyllum altum is zelfs 60 cm hoogte niet voldoende. Ook hier moet er rekening mee gehouden worden dat, afhankelijk van de hoogte van de bodemgrond, nog maar 50 – 55 cm over blijven. Qua lengte moet het aquarium minimaal 120 cm lang zijn. En ook hier geldt: meer is altijd beter. Daarom is voor het houden van Altum maanvissen een volume van 400 liter of meer aan te raden. Hoe groot het aquarium precies moet zijn hangt af van het aantal maanvissen dat je erin wil houden! Houd altijd in gedachten dat elk dier zijn ruimte nodig heeft!
Groepshouding: hoeveel maanvissen moet ik samen in een aquarium houden?
In het ideale geval worden maanvissen in een groep met minimaal 5 dieren gehouden. Vooral bij jonge dieren is dit essentieel omdat bepaling van het geslacht zo goed als onmogelijk is. Bij jonge maanvissen kan het bovendien zo zijn dat een dominant mannetje zich ontwikkeld en de andere maanvissen onderdanig worden. Dit kun je herkennen aan het feit dat ze zich terugtrekken bij het voeren en niet eten. Hoe meer maanvissen zich in het begin in het aquarium bevinden, des te eerder wordt de agressie van het dominante gedrag over alle dieren verdeeld. Als maanvissen uitgegroeid zijn en paartjes gevormd hebben, is het van belang dat je hun gedrag bestudeert. Als blijkt dat een paartje bijna het hele aquarium als hun territorium beschouwt moet je handelen en eventueel het aantal dieren reduceren. Als je duurzaam zes Pterophyllum scalare wil houden is een 240 liter aquarium te klein en een aquarium van minimaal 500 liter aan te raden. Datzelfde geldt ook voor Pterophyllum leopoldi .
Voor Pterophyllum altum is het niet anders als voor Pterophyllum scalare en leopoldi. Ook hier is het houden in groepsverband aan te bevelen. Voor een groep van 10 Altum maanvissen raadt Horst Linke, auteur van het boek ‘Altum Angels – The Angelfish World’, een aquarium aan van minimaal 200 cm x 60 cm x 60 cm.
Waarom zijn mijn maanvissen flets? Als je maanvissen een lichte verkleuring vertonen hoeft dit niet per se te betekenen dat ze ziek zijn. Maanvissen communiceren onderling met hun kleuren. Afhankelijk van wat ze de andere vissen willen laten weten varieert de kleur. Paartjes die hun territorium verdedigen zullen heftig verkleuren. Wanneer maanvissen gedurende langere tijd flets gekleurd zijn en er ook afwijkingen in gedrag kunnen worden geconstateerd, gaat het de dieren waarschijnlijk niet goed. Dan moet er gehandeld worden!
Het water: wat zijn de optimale waterwaarden voor een soortspecifieke verzorging van maanvissen?
Het is bekend dat maanvissen, vanwege hun herkomst, de voorkeur geven aan warme temperaturen. Tijdens de JBL Expedities naar Colombia ( Expeditie 2022 Colombia I en Expeditie Colombia II ) kunnen onze uitgevoerde Watertesten dit ook bevestigen. Aan de oppervlakte van de Rio Atabapo (Colombia) bereikte het water een temperatuur van meer dan 32,7 °C. De pH-waarde was met 4,5 aanzienlijk onder de 5 en zowel de carbonaathardheid (KH) als de gezamenlijke hardheid (GH) waren niet meetbaar. Dit betekent natuurlijk niet dat je in je aquarium dergelijke Waterwaarden moet nastreven, vooral als je hebt. Die zijn, afhankelijk van de kweker, sowieso niet aan zulke extreme waterwaarden gewend. Zo kan het zijn dat maanvissen in medium hard leidingwater (na de voorbereiding met producten als JBL Denitrol , JBL Tropol en JBL Biotopol ) kunnen worden verzorgd. Het is dus belangrijk te weten aan welke waterwaarden de maanvissen gewend zijn. In principe kan gezegd worden dat maanvissen de voorkeur geven aan zacht water met temperaturen tussen de 24 – 28 °C en een enigszins zure pH-waarde (onder de 7).
Hier een overzicht voor het houden van de verschillende soorten maanvissen*:
| Naam | Hoogte (vis) [cm] | Lengte (vis) [cm] | Volume aquarium [liter] | Lengte rand [cm] | Hoogte aquarium [cm] | pH-waarde | KH-waarde | GH-waarde [°dH] | Watertemperatuur |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pterophyllum altum | 35-40 | 18 | 400 | 100 - 150 | 70 | 5,3 – 6,4 | 0,2 – 2 | 0,5 – 6 | 28 – 30 °C |
| Pterophyllum leopoldi | 15 - 20 | 15 | 240 | 120 | 50 | ~6,8 | ~6 | ~8 | 28 – 30 °C |
| Pterophyllum scalare | 15 - 25 | 8 - 15 | 240 | 120 | 50 | 6,8 – 7 | 5 – 8 | ~5 | 24 – 28 °C |
*Dit overzicht is gebaseerd op de aanbevelingen van het BMEL en het DRTA-Archiv . Als je meer over de individuele vissen wil weten vanuit het standpunt van de houder/ verzorger, vindt je hier meer informatie:
DRTA-Archiv - Pterophyllum altum
De inrichting: hoe richt ik een aquarium voor maanvissen in?
Een van de belangrijkste aspecten bij de Aquariuminrichting voor maanvissen is dat aquarium goed gestructureerd moet zijn. Maanvissen zijn, zoals gezegd, vooral tijdens de paaitijd, heel territoriaal. Daarom kan het zinvol zijn om het aquarium middels Planten en Decoratie (stenen, wortels) De maanvissen de mogelijkheid biedt te schuilen en uit het zichtveld van de anderen te verdwijnen. Vooral planten met grote bladeren, zoals de Echinodorus-soorten, zijn hiervoor ideaal. Naast een schuilplaats bieden deze grote bladeren ook een uitstekend paaisubstraat voor maanvissen. Ook rechtopstaande wortels zonder scherpe randen zijn hier optimaal voor geschikt. Mocht je geen geschikte kuitschietplaats hebben, kun je als alternatief ook een hulpmiddel ( Kweek / hulp bij kuitschieten ) hiervoor aan je aquarium toevoegen (zoals bijvoorbeeld de JBL DisCon ). Kuitschietkegels zoals de JBL DisCon bieden het voordeel dat ze gedesinfecteerd kunnen worden en zo minder problemen met schimmelvorming krijgen. Naast schuil- en paaiplaatsen is het ook nog belangrijk dat de maanvissen voldoende ruimte hebben om te zwemmen.
De maanvis in gezelschap - welke andere vissen kan ik met maanvissen houden?
Het gezelschap van maanvissen is een belangrijk thema wanneer je erover nadenkt om deze vissen in een aquarium te houden. Zoals in het begin vermeld zijn maanvissen cichliden die doorgaans weliswaar vreedzaam zijn, maar bij het verdedigen van hun territorium ook heel agressief kunnen worden. Bij het selecteren van andere Vissoorten is het geen slecht idee om in Zuid-Amerika te blijven aangezien maanvissen daar tenslotte vandaan komen en de Waterwaarden ten dele identiek zijn. Bovendien begrijpen vissen uit gelijkwaardige leefomgevingen de lichaamstaal van de andere vissen beter.
Een blik in het thuisland van de maanvis verraad ons met welke vissen de Altum maanvis, bijvoorbeeld, zijn leefomgeving deelt. Tijdens de JBL Expedities ( Expeditie 2022 Colombia I en Expeditie Colombia II ) hadden we de unieke kans deze fantastische dieren te bestuderen en te zien wie er in dezelfde biotoop als de maanvissen leven. Daarin troffen we heel vaak de Mesonauta insignis (vlagcichlide) en Cichla temensis (gevlekte pauwbaars) aan. De kardinaaltetra was nauwelijks samen met de Altum maanvis te zien. Die was eerder daar te vinden waar de waterdiepte slechts 20 cm was.
Dit betekent natuurlijk niet dat voor jouw maanvissen automatisch vlagcichlides of gevlekte pauwbaarzen de beste keuze zijn en de kardinaaltetra helemaal niet geschikt is. Neontetra's zijn, wanneer ze niet te klein zijn, over het algemeen een goede keuze met Pterophyllum scalare en leopoldi . De grootte is echter een belangrijke factor bij het kiezen van gezelschapsvissen. Kleinere Vissoorten zullen met grote waarschijnlijkheid hun bestaan als duur voer afsluiten. Dan zijn vissen als, bijvoorbeeld, het vuurzalmpje (of vuurtetra) Hyphessobrycon amandae ) met maar 2 cm lichaamslengte eerder ongeschikt om als gezelschap te dienen.
Maar niet alleen de grootte van de vis is doorslaggevend, ook het gedrag is belangrijk. Sommige karperzalmen, zoals bijvoorbeeld de rode minor ( Hyphessobrycon eques ) knabbelt graag aan de vinnen van andere vissen. Omdat maanvissen vanwege hun indrukwekkende verschijning nou eenmaal nogal wat oppervlakte bieden, is een vis die een dergelijk gedrag vertoont niet geschikt als gezelschap. Rekening houdend met grootte en gedrag zijn tetra’s hoe-dan-ook geen slechte keuze. Alleen de Altum zou, wanneer hij volgroeid is, ook bij iets grotere tetra’s trek kunnen krijgen. Ook heel onrustige Vissoorten kun je het beste vermijden. Ze zijn erg actief en zwemmen voortdurend heen en weer waardoor ze de eerder rustig voortbewegende maanvis kunnen storen!
Naast tetra's zijn ook pantsermeervallen goed gezelschap voor maanvissen. Behalve de klein blijvende soorten, zoals dwergpantsermeervallen ( Corydoras pygmaeus ), zijn ze allemaal geschikt als gezelschap voor maanvissen. Ook andere cichliden, zoals verschillende Apistogramma-soorten, kunnen goed samen gehouden worden, vooropgesteld dat het aquarium voldoende schuilplaatsen biedt. De geliefde Otocinlus vormen feitelijk ook geen probleem, maar ook hier is de grootte van de dieren doorslaggevend!
Naast de uit Zuid-Amerika stammende vissen Vissoorten , kunnen natuurlijk ook vissen uit andere habitats samen met maanvissen worden gehouden. Het is hier primair van belang erop te letten in welke mate de Waterwaarden van elkaar verschillen. Daarna is het ook weer een kwestie van grootte en gedrag waar rekening mee gehouden moet worden. Bij gevechten met, bijvoorbeeld, Afrikaanse cichliden zullen de gebaren van nederigheid van de andere soort niet begrepen worden wat tot de dood van de dieren kan leiden. Absoluut probleemloos zijn diverse Soorten ongewervelden zoals slakken. Die worden door de maanvissen met rust gelaten en kunnen zonder problemen de algen in je aquarium verzwelgen. Bij garnalen is dat weer een ander verhaal. Op een paar grote soorten na hebben die eigenlijk geen kans. Amanogarnalen ( Caridina multidentata ) of Afrikaanse waaierhandgarnalen (bijv. Ayta gabonensis ) zijn qua grootte weliswaar 'veilig', maar zullen zeker niet rustig door het aquarium wandelen en eerder hun toevlucht in een afgeschermde plaats zoeken.
Maanvis gebroed - hoe ziet de broedzorg van de maanvis eruit?
De broedzorg van maanvissen is fascinerend om te zien. Als een paartje samengekomen is en zich goed voelt in een aquarium is het niet ongewoon dat het paait. Maar omdat maanvissen eieren gelegd hebben wil dat niet automatisch zeggen dat er nakomelingen komen! Ontdek je eitjes op verticale bladeren of wortels, dan kun je heel gemakkelijk zien of die bevrucht zijn of niet. Wanneer het vrouwtje de eieren gelegd heeft zijn die witbruin en ondoorzichtig.
Na de bevruchting door het mannetje zijn ze bruin en ondoorzichtig. Wanneer de eitjes ‘sneeuwwit’ worden zijn ze beschimmeld en kunnen andere eieren besmetten. Vaak worden deze eitjes echter door de ouders verwijderd. Wanneer de bevruchting succesvol is zullen de nakomelingen na een paar dagen uitkomen. De jonge maanvissen blijven dan nog enige tijd op hun ‘geboorteplaats’ rondhangen voordat ze vrij rond zullen gaan zwemmen. De ouderdieren zorgen tot die tijd voor hun broed en verdrijven elke vis die in hun buurt komt. Vaak verzamelen de ouderdieren hun nakomelingen door ze met hun bek te vangen en weer naar de plek waar ze vandaan komen te brengen. Zodra het broed een zekere grootte heeft bereikt moet gecontroleerd worden of ze aan de vinnen van hun ouders eten. Als dit het geval is moeten de jonge dieren zo snel mogelijk van de ouders worden gescheiden.
FUN FACT: de nakomelingen van de maanvis heeft niet gelijk die typische 'maanvis-vorm'. Pas na enige tijd wordt die driehoekige lichaamsvorm zichtbaar.
Maanvis gebroed direct na het uitkomen scheiden?
Vaak scheiden maanvishouders de eerste nakomelingen direct na het uitkomen van de ouderdieren en brengen die in een afzonderlijk aquarium groot. Hiervoor kan een afzonderlijk bassin of een zogenaamd broedreservoir worden gebruikt (bijv. JBL BabyHome Oxygen , JBL BabyHome proAir of JBL NBox ). Dit is weliswaar mogelijk, maar je er wel rekening mee houden dat maanvissen moeten leren om voor hun broed te zorgen. Het is niet ongewoon dat het een paar pogingen duurt voordat de eerste nakomelingen geboren worden. Hoe eerder de nakomelingen weggehaald worden, hoe minder tijd de ouderdieren hebben om te leren hoe ze voor de jongen moeten zorgen. Het succes hangt ook af van hoe de ouderdieren zelf zijn grootgebracht. Als ze zelf niet van hun ouders gescheiden zijn geweest zullen ze gemakkelijker leren om voor hun jongen te zorgen.
Het juiste voer voor maanvissen - wat eten maanvissen en wat is de beste manier om ze te voeren?
Als het om het thema Voeren gaat is de maanvis niet kieskeurig. In de vrije natuur kent zijn voedingsspectrum nauwelijks grenzen. Dit betekent echter niet dat al het geschikt is. Net als bij alle dieren geeft de Vis - Anatomie al informatie over welk voedsel ze in de vrije natuur eten. De bek van maanvissen is eindstandig, wat betekent dat ze in de vrije natuur vooral voer uit open water eten. Hieronder vallen, bijvoorbeeld, kleine vissen en ook plankton. De eindstandige positie van de bek maakt het voor maanvissen daarnaast ook mogelijk om voedsel van de bodem, biofilms van takken of aan het wateroppervlak op te nemen. Vooral het wateroppervlak biedt voedzame kost, zoals insecten.
Voor een soortspecifieke verzorging moet het voer rekening houden met deze eisen van maanvissen. Een ideaal primair voer voor maanvissen is daarom JBL PRONOVO CICHLID GRANO M en als afwisseling het JBL PRONOVO BITS GRANO M . Het zinkende granulaat is afgestemd op de voedingsspecifieke eisen van cichliden en biedt je maanvissen voer met een hoge acceptatiegraad dankzij de hoogwaardige grondstoffen zoals zalm en garnalen. Omdat we weten dat Voer - Afwisseling belangrijk is en de maanvis, zoals gezegd, vanuit de natuur dankzij de eindstandige bek aan veelzijdigheid gewend is, kan het voer in het ideale geval met, bijvoorbeeld, JBL PRONOVO INSECT STICK S , JBL PRONOVO FIL en JBL PRONOVO BEL FLAKES M worden aangevuld.
Let op! Al het JBL PRONOVO voer is gemaakt van speciaal geselecteerde, natuurlijke grondstoffen en bevat geen kunstmatige toevoegingen zoals kleurstoffen. Elk voer is bovendien prebiotisch, wat betekent dat speciale voedingsvezels de positieve darmbacteriën van voeding voorzien hetgeen een gezonde spijsvertering bevordert.
Je wil meer over maanvissen te weten komen? Dan kunnen we je het boek 'Altum Angels – The Angelfish World' van Horst Linke aanraden. Ook voor deze blogbijdrage hebben we het boek als bron gebruikt.
